Γυναίκες και κατάθλιψη

Επιλόχειος κατάθλιψη

Η λοχεία θεωρείται μια πολύ σημαντική περίοδος για την μητέρα και τη θεμελίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας του βρέφους. Η μητέρα παρέχει συναισθηματική ασφάλεια και φροντίδα. Προϋπόθεση για την ομαλή διεξαγωγή είναι το περιβάλλον της μητέρας αλλά και η διάθεση. Η λοχεία είναι μια φορτισμένη περίοδος με προσδοκίες, ανησυχία, αγωνία και σωματική εξάντληση. Οι προσδοκίες ειδικότερα διαψεύδονται συχνά καθώς το δέσιμο δεν είναι πάντα τόσο άμεσο, εφόσον ενδέχεται να εμφανιστούν αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα. 1 στις 10 γυναίκες μπορεί να εμφανίσει επιλόχεια κατάθλιψη με τα συμπτώματα να γίνονται εντονότερα σε συγκεκριμένες ώρες όπως το πρωί ή αργά το απόγευμα. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος εμφάνισης της διαταραχής αλλά προηγούμενο ιστορικό κάποιας συναισθηματικής διαταραχής, έλλειψη υποστήριξης, πρόωρος τοκετός, απώλεια της μητέρας σε μικρή ηλικία, οικονομικά προβλήματα και πένθος επιβαρύνουν την κατάσταση. Βέβαια η επιλόχεια κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί και χωρίς συγκεκριμένο λόγο όπως επίσης και η παρουσία των παραπάνω μπορεί να επιβαρύνει αλλά δεν οδηγεί απαραίτητα σε επιλόχεια κατάθλιψη.

Μετά από την εγκυμοσύνη, οι ορμονικές αλλαγές μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα κατάθλιψης. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνονται τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη που σχετίζονται με την σύλληψη και την γέννηση. Στις πρώτες 24 ώρες μετά από τον τοκετό, το ποσοστό αυτών των ορμονών μειώνεται γρήγορα, στα κανονικά προ εγκυμοσύνης επίπεδά τους. Αυτή η ταχεία αλλαγή στα επίπεδα των ορμονών, μπορεί να οδηγήσει στην επιλόχεια κατάθλιψη.

Άλλοι λόγοι

• Τα επίπεδα ορμονών του θυρεοειδή αδένα μπορούν επίσης να μειωθούν μετά από τη γέννα και να προκαλέσουν κατάθλιψη.

• Οι γυναίκες χρειάζονται χρόνο για να αναπληρώσουν τα αποθέματα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, μετά από έντονο στρες.

• Έντονη κόπωση μετά από εργώδη φυσιολογικό τοκετό.

• Ο άστατος ύπνος εμποδίζει συχνά τη μητέρα να ανακτήσει τις δυνάμεις της.

• Αίσθημα πίεσης από τις αλλαγές που επιφέρει ο ερχομός του νεογέννητου.

• Συναισθήματα απώλειας: της ταυτότητας, του ρόλου, της σιλουέτας, της αίσθησης να είναι ελκυστική.

• Μείωση του ελεύθερου χρόνου.

• Το συναισθηματικό περιβάλλον της μητέρας κατά την παιδική της ηλικία και τα βιώματά της παίζουν σημαντικό ρόλο.

• Η συμβολή του πατέρα είναι σημαντική και πηγάζει από τη δική του παιδική ηλικία αλλά και από τις συνθήκες της ζωής του.

• Προβλήματα με την προηγούμενη εγκυμοσύνη ή γέννα.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν σε ένα διάστημα μεταξύ 24 ωρών ως 6 μηνών μετά τη γέννηση και περιλαμβάνουν: κακή διάθεση/ έντονη θλίψη, έλλειψη ικανοποίησης και ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε πρόσφεραν ευχαρίστηση, προβλήματα στον ύπνο, κόπωση, ευερεθιστότητα, συναισθηματική φόρτιση, μείωση/ αύξηση βάρους, μείωση ενεργητικότητας, ανησυχία ότι μπορεί να βλάψει το βρέφος, αισθήματα αναξιότητας, οξυθυμία, απόρριψης ή ενοχής, δυσκολία συγκέντρωσης, σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονία, ψυχοσωματικά συμπτώματα, άρνηση ενασχόλησης με το παιδί ή επιθετικότητα προς αυτό, ευσυγκινησία, έμμονες και ανεξήγητες ιδεοληψίες, διαταραχή των διαπροσωπικών σχέσεων. Παρόλο που οι νέες μητέρες κουράζονται έτσι κι αλλιώς τον πρώτο καιρό, η κατάθλιψη δημιουργεί επιπρόσθετο αίσθημα κόπωσης που οδηγεί σε υπερένταση. Το άγχος είναι χαρακτηριστικό και η νέα μητέρα μπορεί να ανησυχεί υπερβολικά να μείνει μόνη με το μωρό. Έστω κι αν οι μητέρες συχνά ανησυχούν ότι θα κάνουν κακό στο μωρό, αυτό συμβαίνει σπάνια. Είναι απαραίτητο να αναγνωρίζεται η επιλόχεια κατάθλιψη μέσω των συμπτωμάτων της και να διαχωρίζεται από τα ήπια καταθλιπτικά συμπτώματα που είναι αρκετά συχνά μετά την εγκυμοσύνη.

Συχνά μπορεί την τρίτη ή τέταρτη ημέρα μετά τη γέννα, οι νέες μητέρες να νιώθουν έλλειψη σιγουριάς και αυξημένη ευσυγκινησία. Αυτό είναι γνωστό ως «μελαγχολία της λοχίας» και περνάει μετά από μερικές ημέρες.

Η επιλόχεια ψύχωση μπορεί να συνυπάρχει με καταθλιπτικά συμπτώματα. Πρόκειται για μια σοβαρή πάθηση η οποία χρειάζεται θεραπεία και υποστήριξη. Προσβάλλει περίπου 1 στις 500 γυναίκες, συνήθως μερικές μέρες ή εβδομάδες μετά τη γέννα. Εμφανίζεται με γρήγορες αλλαγές στη διάθεσή, περίεργες πεποιθήσεις και απρόβλεπτη συμπεριφορά. Η επιλόχεια ψύχωση είναι πιο συχνή σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό επιλόχειας ψύχωσης, διπολικής διαταραχής ή προηγούμενο επεισόδιο επιλόχειας ψύχωσης ή διπολικής διαταραχής.

Τέλος η κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι πολύ πιο συνηθισμένη απ' ότι νομίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι και η πάσχουσα μπορεί να βοηθηθεί με τον ίδιο τρόπο όπως και στην επιλόχεια κατάθλιψη.

Επιλόχειος κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί και στους άντρες αν και είναι πολύ πιο συνηθισμένη στις γυναίκες. Η γέννηση ενός μωρού μπορεί να αποτελέσει πηγή στρες και για τους δύο γονείς. Οι πατέρες μπορεί να δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στην καινούρια κατάσταση, τόσο λόγω των πρακτικών προβλημάτων της φροντίδας ενός μωρού, όσο και επειδή η σύντροφός τους δίνει όλη της την προσοχή στο μωρό. Η επιλόχεια κατάθλιψη σε οποιονδήποτε από τους δύο γονείς μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στη σχέση.

Πριν τον τοκετό:

- μην προσπαθείτε να κάνετε τα πάντα. Προσπαθήστε να κάνετε λιγότερα για να μην κουραστείτε. Αν εργάζεστε να τρώτε συχνά γεύματα και προσπαθείτε να χαλαρώνετε

- μην μπείτε σε διαδικασία μετακόμισης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή 6 μήνες μετά

-κάνετε φιλίες με ζευγάρια που περιμένουν μωρό ή μόλις έγιναν γονείς

-να μοιράζεστε τα συναισθήματα σας

-αν στο παρελθόν είχατε κατάθλιψη ενημερώστε τον γυναικολόγο ή τον παθολόγο σας για να σας παραπέμψει σε κάποιο επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Αφού έρθει το μωρό:

- μιλήστε για το πως αισθάνεστε. Αν δεν θέλετε να μιλήσετε στην οικογένεια ή τους φίλους σας, μιλήστε στο γιατρό σας.

- εκμεταλλευτείτε όλες τις ευκαιρίες ξεκούρασης και αναζητείστε υποστήριξη.

- να καταναλώνετε φρέσκιες σαλάτες και φρούτα, γάλα και δημητριακά πλούσια σε βιταμίνες.

Τι μπορούν να κάνουν οι άλλοι

-μην σοκάρεστε ή απογοητεύεστε αν η σύζυγος, σύντροφος ή αδελφή σας σας εκμυστηρευτεί ότι δεν νιώθει καλά μετά την εγκυμοσύνη. Δώστε της χρόνο να μιλήσει και να είστε εκεί για να την ακούσετε.

-αν υπάρξει διάγνωση να μην δείξετε την δυσαρέσκεια ή το φόβο σας. Είναι συχνό και θεραπεύεται.

-ρωτήστε πως μπορείτε να βοηθήσετε με τις διάφορες δουλειές μέσα στο σπίτι για να την ξεκουράσετε.

Θεραπεία

Η Γνωστική Συμπεριφορικη Θεραπεία (ΓΣΘ) είναι μια από τις πιο ενδεδειγμένες για την αντιμετώπιση της επιλόχειας κατάθλιψης. Ο θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει να δείτε τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεστε και συμπεριφέρεστε και σας οδηγεί σε καταθλιπτική διάθεση και να σας βοηθήσει να τον αλλάξετε. Η έκφραση των συναισθημάτων ανημπόριας, δυστυχίας, έλλειψης ικανοποίησης και απώλειας ενδιαφέροντος για ευχάριστα πράγματα είναι ιδιαίτερα σημαντική και βοηθητική. Η διάγνωση της επιλόχειας κατάθλιψης είναι συχνή και δε θα πρέπει να γεμίζει την γυναίκα με συναισθήματα φόβου ή άγχους. Είναι απαραίτητο να αναζητηθεί ψυχοθεραπευτική βοήθεια αν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται η χρήση αντικαταθλιπτικής αγωγής σε συνεργασία με Ψυχίατρο.

Κείμενο: Dr Τέσσα Χριστοδούλου PhD, CPsych, Κλινική Ψυχολόγος- Νευροψυχολόγος